Węgierski szamanizm.

A zacznijmy od tego, że po węgiersku szaman to Táltos.

Węgry raczej nie kojarzą nam się z szamanizmem, ale Węgrzy to nie europejskie plemię, lecz uralskie, tzw. Madziarzy, którzy przywędrowali na tereny dzisiejszych Węgier, dopiero w IX w. Ale nas mniej interesuje historia. Pisałam już o szamanizmie jako takim, nawiązując bardziej do ludów północy.  Fakt, że pogańscy Węgrzy praktykowali szamanizm jest dosyć nowym odkryciem. Wszystko przez powiązanie języka węgierskiego, jak wiadomo niepodobnego do europejskich , do Mongolskiego i ludów syberyjskich. Niestety wiedza o szamanizmie węgierskim w dużej mierze przetrwała tylko w ludowych bajkach, grach dla dzieci.

Tym co możemy pamiętać z szamanizmu północnego jest drzewo życia ma którym znajdowały się trzy światy. Świat na dole, pośrodku i na górze. Szaman jako jedyny mógł zobaczyć to drzewo i wędrować między światami, podczas transu. Drzewo wyrastało w domu Matki Życia. U korzeni znajdują się małe gady, jak węże czy jaszczurki, które pilnują przejścia między światem duchów, które mieści się pod ziemią. Wyżej, pień drzewa symbolizuje świat ludzi. Dla Madziarów świętymi drzewami były modrzew, cedr, brzoza i to je najczęściej utożsamiano z drzewami życia. Mówi się że drzewo życia będzie tak długo zdrowe, jak długo będą żyć szamani.

W koronie drzewa  rozpościera się boski świat, przestrzeń sił życiowych. Na gałęziach przesiadują ptaki różnych gatunków to w nich żyją dusze ludzi, które przynoszą na ziemię, do łona kobiet. Zazwyczaj przedstawia się je jako kukułki, które w naturze podrzucają jajka innym ptakom . Jeśli przyśniła się kobiecie kukułka oznaczało to że jest w ciąży, a jeśli umiała rozróżnić płeć ptaka mogła się dowiedzieć czy urodzi chłopca czy dziewczynkę.

Jeden z najstarszych przekazów o węgierskim drzewie życia, opisuje:

Drzewo było naprawdę wielkie, miała dziewięć większych odgałęzień, które wyrastały w różnych kierunkach, tworząc oddzielne lasy. W jego koronie świeci księżyc i słońce. Drogę do tego drzewa może odnaleźć tylko człowiek, który urodził się z zębami, lecz nie zjadł nic przez dziewięć kolejnych lat swego życia, prócz mleka. Tą osobą jest szaman.  Stara ludowa bajka opowiada o drzewie, które rośnie w sercu królewskiego dziedzińca i jest tak ogromne, że nie widać jego końca. W koronie mieszka Matka Księżyca i sam Księżyc, jak i również Matka Słońca i samo Słońce. 

Świat zmarłych kojarzono z gadami, które według wierzeń miały pilnować przejścia do niego. Kolorem przypisywanym dolnemu światu jest biały. Amulety zazwyczaj robiono z resztek odzienia w dole miałby być białe, a na górze błękitne. Podobnie ubierali się szamani.  Gdy dziecko umierało przed ukończeniem pierwszego życia chowano je bez ceremonii, nad jego grobem wsadzano wierzbową gałąź na której wieszano biało-błękitne szmatki. Dzięki temu ptak z duszom dziecka mógł wrócić na górę i ponownie przekazać dusze do łona matki.

Poranne, pierwsze promienie słońca, które padają na ziemię –symbolizowały zlatujące dusze ludzkie, które miały się dzisiaj narodzić. Co ciekawe dusza stoi obok człowieka i czasami opuszcza człowieka, wyjątkowo w śnie. Gdy człowiek umiera oznacza to, ze dusza już nie powróciła z jednego z swych wypadów. Gdy człowiek umiera w śnie, znaczy to, że coś złego przytrafiło się jego duszy. Dlatego ludowe mądrości zabraniają budzić człowieka gwałtownie. A sny to po prostu odbicie przygód naszej duszy. W przypadku, Kiedy dusza nie zdążyć wrócić przed obudzeniem swego ciała człowiek może zachorować, a nawet umrzeć. Tylko szamani potrafili świadomie oddzielić duszę od ciała, co nazywa się dualistycznym pluralizmem, charakterystycznego również dla ludów północnych.

W jednej z pierwszych notek na naszym blogu jest ta opowiadająca o szamanach, jednak skupia się głównie na ludach północnych. Dzisiaj po krótkiej przerwie druga część o szamanach węgierskich  Ostatnio rozprawiałam o Drzewie Kosmicznym i duchowych aspektach życia szamana, dzisiaj postaram się trochę dodać i uzupełnić. Ale jak w ogóle szaman stawał się szamanem? Na Węgrzech odbywał on duchową wędrówkę, jego fizyczne ciało wtedy pozostawało w uśpieniu przez kilka dni, albowiem dusza opuściła śmiertelną powłokę. Można powiedzieć, że duchy ukradły dusze szamana.  Te same duchy zabierają ją do świata podziemnego, kroją, gotują, a potem znowu składają w całość. Gdy dusza wraca do ciała szaman jest już w pełni wyszkolony.

Szamani węgierscy nosili u pasa sznurek, symbolizujący drabinę po której ich dusza się wcześniej spinała, by zdobyć różne stopnie wtajemniczenia. Ludzie by przetestować szamana kazali wejść mu na drzewa, a następnie ciągli za ten właśnie sznurek. Jeśli spadł i nic mu się nie stało, oznaczało to, że opiekują nim się dobre duchy i jest godny zostać szamanem, lecz w przypadku, gdy zrobił sobie krzywdę nie mógł zostać szamanem.

Stara węgierskie bajka opowiada o wspinaczce biednego chłopca, który dzięki temu stał się szamanem. Dawno temu żył król, a w jego królestwo rosło najwyższe drzewo na świecie, sięgające chmur. Jego ziemię nękał zły i okrutny smok, który zdołał porwać królewnę i umieścić ją w koronie drzewa. Nikt nie potrafił uratować córki króla, więc  on obiecał śmiałkowi jej rękę. Gdy wszyscy możni i waleczni  zawiedli do zadania stawił się młody, biedny giermek króla. Zrobił on dla siebie specjalny strój, który miał go chronić, podczas wspinaczki. Siedmiowarstwową kolczugę, a na nią siedmiowarstwowy kaftan z skóry wołowej. ( często szamanem stawało się siódme dziecko). Na szczycie drzewa znalazł rumaka szamana, który bezpiecznie zniósł go wraz z królewną na ziemię.

Najważniejszym przyrządem szamana był bezsprzecznie bęben z grzechotkami, który towarzyszył mu w każdym rytuale. Dzięki niemu mógł leczyć chorych i wędrować do krainy duchów, bo ów instrument był właśnie jego rumakiem. Oczywiście normalnie szaman podróżował na koniu, ale i z tym wiążę się opowieść. Szaman zawsze wybierał  najwątlejsze, często chorowite zwierzę, które podczas podróży umierało, a następnie szaman mył je w rzece i ożywiał, dzięki czemu koń już nigdy nie umierał i mógł latać. Szaman do rytuałów oczywiście ubierał się w specjalne stroje, Bardzo ważnym elementem było nakrycie głowy z piór sowy ( ten ptak był jego symbolem, wierzono, że może się w niego przemieniać) oraz jelenie poroże.

- Sonia